Hành trình quyết định số phận của “Những đứa trẻ trong sương”

Là bộ phim tài liệu dài được đạo diễn Hà Lệ Diễm thực hiện xuyên suốt 3 năm, lấy bối cảnh vùng cao Sapa mờ sương, “Những đứa trẻ trong sương” xuất sắc lọt Top 15 giải thưởng Oscar 2023. Bộ phim xoay quanh hành trình trưởng thành của cô bé Di 15 tuổi, với những khát khao về cuộc sống màu hồng. Tuy nhiên, sự khắc khổ, cơ cực cùng với nhiều phong tục lạc hậu ở vùng cao đã tước đoạt giấc mơ đó. Mẹ Di – một người phụ nữ vùng cao điển hình – chính là tấm gương phản chiếu cho cuộc đời Di sau này, nếu như cô bé quyết định chấp nhận phó mặc số phận của mình vào hủ tục kéo vợ. 

Sống trong một gia đình khó khăn với người chồng nghiện rượu, sinh con khi mới 15 – 16 tuổi và là nạn nhân của bạo lực gia đình, chị Say (mẹ Di) vẫn luôn mong mỏi một cuộc sống tốt đẹp hơn, ngay giữa những khổ đau mà chị đang chịu đựng như “thói quen”. Chị cũng dần uống rượu, nhậu nhẹt, mặc nhà cửa cho Di chăm sóc. Không những thế, chị cùng chồng chấp nhận gả Di đi với giá thách cưới vỏn vẹn 50 triệu. Tình yêu thương của chị đôi khi không thể chống lại “lệ làng” đã và đang âm ỉ trong lòng người dân vùng cao suốt hàng chục năm qua.

Nhưng khác với mẹ, Di tinh nghịch, vui vẻ, mong ước được theo đuổi con đường học tập và chấp nhận mất mặt để được tiếp tục đi học. Ở ngưỡng tuổi 15, cô bé đã dần có cho mình suy nghĩ chín chắn khi được giáo viên cùng nhiều cán bộ trong khu vực quan tâm và khuyên bảo khi bị kéo vào tục lệ “kéo vợ” của người Mông. Dù Vàng là một người tử tế, gia đình có điều kiện và yêu thương cô thật lòng, nhưng với ước mơ được bay thật xa thật cao, với khát vọng “kiếm thật nhiều nhiều tiền”, Di quyết định tự chọn lựa con đường cho chính mình.

Ở những cảnh cuối phim, người xem như thấy một Di rất khác. Trầm lắng, suy tư, chín chắn, khác hẳn với nét trẻ thơ bốc đồng ở những giây đầu tiên. Trong tiếng hét thất thanh khi bị gia đình nhà Vàng kéo đi “Chị Diễm ơi cứu em”, khán giả như thổn thức với nỗi đau của người phụ nữ vùng cao, chứng kiến một mảng tối vẫn còn tồn đọng trong văn hóa Việt ngày nay. Chính vì thế, giây phút Di chấp nhận mất mặt uống ly rượu từ chối Vàng, tia sáng của các em nhỏ trong màn sương tối như được lóe lên. 

Mang thông điệp nhân văn và không phán xét, “Những đứa trẻ trong sương” đã nhẹ nhàng lột tả sự khó khăn, những hủ tộc cần loại bỏ khỏi xã hội. Để có thể làm được điều đó, nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm đã phải mất 1 năm giải thích cho Di về bộ phim, về ý nghĩa chị muốn truyền tải. Và như để đáp lại cho công sức của đoàn làm phim, “Những đứa trẻ trong sương” đã oanh tạc thị trường quốc tế với loạt giải thưởng lớn về phim tài liệu, trong đó có giải “Đạo diễn xuất sắc nhất” tại “Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam” (IDFA).

Phim được chiếu tại nhiều quốc gia như Mỹ, Singapore, Đài Loan hay Hà Lan, và hiện đang khởi chiếu tại Việt Nam từ ngày 17/03/2023.